Cookies là gì? Khái niệm và bản chất
Cookie là một tập tin nhỏ lưu trữ trên trình duyệt khi bạn truy cập website, cho phép trang web nhớ các thông tin tùy chỉnh của người dùng qua nhiều lần ghé thăm. Điều này đặc biệt quan trọng với các marketer và doanh nghiệp SME bởi cookies là nền tảng để nhận diện người dùng, lưu trữ thông tin truy cập, tối ưu hóa trải nghiệm và thúc đẩy hiệu quả quảng cáo.
Phân loại cookies trên trình duyệt
Không phải cookie nào cũng giống nhau, mỗi loại được thiết kế phục vụ các mục đích và mức độ bảo mật khác nhau. Dưới đây là 4 nhóm phổ biến:
Cookies phiên (Session cookies): Đây là loại cookie tạm thời, chỉ tồn tại trong thời gian người dùng truy cập website. Khi người dùng đóng trình duyệt, cookie này sẽ bị xóa. Session cookies giúp ghi nhớ thông tin trong phiên làm việc hiện tại, chẳng hạn như sản phẩm trong giỏ hàng hoặc thông tin đăng nhập tạm thời.
Cookies bên thứ ba (Third-party cookies): Loại cookie này được tạo ra bởi các website khác ngoài website mà người dùng đang truy cập, thường đến từ các công ty quảng cáo hoặc phân tích dữ liệu. Mục đích chính là theo dõi hành vi người dùng trên nhiều trang web khác nhau để phục vụ quảng cáo cá nhân hóa. Do lo ngại về quyền riêng tư, loại cookie này đang dần bị các trình duyệt hạn chế hoặc loại bỏ.
Cookies thường trực (Persistent cookies): Khác với session cookies, persistent cookies không bị xóa khi người dùng đóng trình duyệt mà vẫn được lưu lại trong thiết bị trong một khoảng thời gian nhất định (vài ngày đến vài năm). Chúng giúp website ghi nhớ các tuỳ chọn, ngôn ngữ, thông tin đăng nhập hoặc hành vi truy cập trong các lần ghé thăm sau.
Cookies bảo mật (Secure cookies và HttpOnly cookies): Đây là các cookies được thiết kế với mục tiêu tăng cường bảo mật.
- Secure cookies chỉ được truyền qua kết nối HTTPS, giúp bảo vệ dữ liệu khỏi bị đánh cắp trong quá trình truyền tải.
- HttpOnly cookies không thể bị truy cập bởi các đoạn mã JavaScript trong trình duyệt, giúp giảm thiểu nguy cơ bị tấn công XSS (Cross-Site Scripting).
Cơ chế hoạt động của cookies
Mỗi lần bạn truy cập hoặc tương tác với một website, trình duyệt sẽ gửi và nhận cookies từ máy chủ. Quy trình này giúp website ghi nhớ thông tin về bạn, như lịch sử truy cập, tuỳ chỉnh cá nhân và trạng thái đăng nhập.
Công dụng của Cookies trên trình duyệt đối với quảng cáo & trải nghiệm người dùng
Tối ưu trải nghiệm cá nhân hóa - Cookies đóng vai trò then chốt trong cá nhân hóa trải nghiệm số. Về thực tiễn, cookies lưu quyền truy cập, ngôn ngữ, sở thích, giỏ hàng, giúp người dùng không mất thời gian cài đặt lại mỗi lần trở lại website...
Cá nhân hóa trải nghiệm người dùng dựa trên dữ liệu cookies
Phân tích dữ liệu & đo lường hiệu quả quảng cáo
Cookies hỗ trợ các nền tảng phân tích dữ liệu, đo lường hiệu quả của từng chiến dịch quảng cáo. Thông qua việc theo dõi hành vi khách hàng, marketer có thể xác định các chỉ số quan trọng như CTR (Click Through Rate), ROI (Return On Investment), CPA (Cost Per Action). Ngoài ra, cookies giúp xác định nhóm khách hàng tiềm năng và kiểm soát tần suất hiển thị quảng cáo tới từng đối tượng.
Quảng cáo nhắm mục tiêu (targeted ads)
Cookies lưu trữ lịch sử truy cập cho phép các hệ thống quảng cáo phân phối nội dung dựa lên sở thích, giúp tối ưu ngân sách và giảm thiểu lãng phí hiển thị. Đối với mô hình Brandformance (kết hợp thương hiệu và hiệu suất), cookies là nền tảng không thể thiếu. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng third-party cookies đang dần bị loại bỏ khỏi trình duyệt lớn như Google Chrome, mở đường cho các giải pháp bảo mật mới như Privacy Sandbox, Contextual Targeting.
Quy định pháp lý & xu hướng bảo mật, quyền riêng tư cookies năm 2025
Quy định pháp lý về cookies tại Việt Nam - Xuất phát từ sự phát triển mạnh mẽ của môi trường số và vấn đề quyền riêng tư, Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân (có hiệu lực từ 01/07/2023) quy định rõ về việc thông báo, xin phép trước khi thu thập hay xử lý dữ liệu cá nhân qua cookies...
Xu hướng toàn cầu về quản lý cookie và bảo vệ quyền riêng tư
Các trình duyệt lớn như Chrome, Safari, Firefox đang tiến tới loại bỏ third-party cookies để tăng cường bảo mật dữ liệu cá nhân. Google Chrome, dù tiếp tục trì hoãn loại bỏ third-party cookie đến 2025, đã triển khai thử nghiệm Privacy Sandbox và khuyến khích các marketer chuyển sang giải pháp thay thế, đồng thời dần đồng bộ với quy định GDPR (Châu Âu). Song song, người dùng ngày càng có nhu cầu cao về các công cụ chỉnh sửa, xóa cookie và kiểm soát dữ liệu cá nhân (dicloak.com, cookie-script.com).
Các chuyên gia luật cảnh báo rằng vi phạm quy định về cookie consent có thể khiến doanh nghiệp bị phạt hoặc cấm xử lý dữ liệu. Chuyên gia marketing cũng nhấn mạnh, cookie là công cụ tối ưu hóa không thể thiếu, tuy nhiên cần tuân thủ nguyên tắc “privacy by design”: Minh bạch hoá quy trình và trao quyền kiểm soát cho người dùng ngay từ khâu thiết kế hệ thống. Nhiều tập đoàn quốc tế và cả doanh nghiệp nội địa lớn đã triển khai popup xin ý kiến, cho phép cá nhân hóa lựa chọn cookie, tạo dựng niềm tin và đảm bảo tuân thủ pháp lý (Usercentrics).
Hướng dẫn quản lý cookies cá nhân và bảo vệ quyền riêng tư
Cách kiểm tra, xóa và tùy chỉnh cookie trên các trình duyệt phổ biến
Để chủ động bảo vệ thông tin cá nhân, cả marketer và người dùng nên thực hiện theo các bước:
- Trên Chrome: Vào Cài đặt – Bảo mật & quyền riêng tư – Cookie và các dữ liệu trang web, tại đây bạn có thể xem, xóa hoặc chặn cookies không mong muốn.
- Trên Firefox: Truy cập Cài đặt – Quyền riêng tư & bảo mật – Cookie và Dữ liệu trang web, thao tác tương tự.
- Trên Safari: Vào Tuỳ chọn – Riêng tư – Quản lý dữ liệu trang web.
Ngoài ra, marketer nên sử dụng các extension (tiện ích mở rộng) như Cookie Editor, Privacy Badger… hỗ trợ kiểm soát cookie hiệu quả hơn.
Lời khuyên từ các chuyên gia bảo mật dành cho marketer và SMEs
- Audit, kiểm tra và tối ưu cookies định kỳ, chỉ giữ cookie cần thiết phục vụ mục đích hợp pháp.
- Thiết kế thông báo minh bạch, cho người dùng lựa chọn đồng ý/từ chối rõ ràng.
- Phát triển song song giải pháp thu thập dữ liệu first-party, contextual targeting thay thế khi cần.
- Đảm bảo doanh nghiệp luôn cập nhật các quy định mới và đào tạo nhân viên về bảo mật cookie.
Kết luận
Cookies là công cụ nền tảng thúc đẩy đổi mới trải nghiệm người dùng và hiệu quả quảng cáo dành cho marketer, nhưng cũng đồng thời là thước đo trách nhiệm về bảo mật và quyền riêng tư. Đã đến lúc mỗi doanh nghiệp và cá nhân cần thấu hiểu, chủ động thích ứng và tuân thủ, để vừa phát huy tối đa công dụng cookies trên trình duyệt – vừa tạo dựng môi trường số minh bạch, an toàn, bền vững.
